| «ՕՐՀՆԵԱԼ
ԵՍ ԴՈՒ, ՏԷՐ, ՈՒՍՈ ԻՆՁ ԶԱՐԴԱՐՈՒԹԻՒՆՍ ՔՈ»
ՈՒԽՏԱԳՆԱՑՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՎԱՅՐԵՐ
 եր
երկիրը բիբլիական Արարատին թիկնած Հայաստանն է, ուր, Աստծո կամքով,
հայը կերտել է աղոթատներ՝ ակնածելով Նոր Ուխտի Քահանայապետի՝ Աստվածորդու
պատգամների հավիտենականությունից: Ավանդել է իր կերտվածքները դարերին
եւ պատգամել գալիք սերունդներին՝ նախանձախնդրությամբ ու երկյուղով
ոտնակոխել ամեն ուխտատեղի: Օգոստոսի 20-ին, առաջնորդանիստ Ս. Աստվածածին
եւ Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեեցիների մի խումբ ուխտավորներ, հոգիներում
անթեղած ուխտի սուրբ խորհուրդը, նախաձեռնությամբ Զարիկ Իգիթյանի
եւ Ժաննա Խաչատրյանի, ճանապարհ ընկան դեպի Գավառ-Հայրավանք-Սեւանավանք:
ՀԱՅՐԱՎԱՆՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ
 Ուխտագնացների
անդրանիկ հանգրվանը Հայրավանքի Ս. Ստեփանոս եկեղեցին էր, որ կառուցվել
է չորրորդ դարում, ունի քառակոնք կենտրոնագմբեթ հորինվածք եւ համարվում
է հայկական ճարտարապետության եզակի նմուշներից: Այն գտնվում է Գեղարքունիքի
մարզի Հայրավանք գյուղի հյուսիս-արեւելյան մասում՝ Սեւանա լճի ափին,
ժայռեղեն հրվանդանի վրա: Կառուցված է բազալտից, գմբեթը՝ սրբատաշ
տուֆից, իսկ կամարներն ութանիստ թմբուկով են: 1211-ին եղբայրներ
Հովհաննես եւ Ներսես Վարդապետները նորոգել են այն եւ կառուցել երկսյուն
երդիկավոր, ութանիստ, շղթաքարեզարդ գմբեթով գավիթ: Հայրավանքի պարսպապատ
փոքրիկ բակում կան 16-րդ դարի տապանաքարեր, իսկ պարսպից դուրս՝ խցերի
ու տնտեսական շենքերի ավերակներ: Վանական համալիրը գործել է մինչեւ
14-րդ դարը: 1980-ական թթ. այն նորոգվել է, իսկ եկեղեցու գմբեթը՝
վերակառուցվել:
Հայրավանքի «Մարդաղավնյաց» անունը կապված է Ղազար Ա Ջահկեցի Կաթողիկոսի
գրի առած մի ավանդության հետ, ըստ որի, 1381-ին, Լենկթեմուրի արշավանքի
ժամանակ, Հայրավանքի վանահայր Հովհանը, Քրիստոսի խաչափայտի մասունքով,
խաչի զորությամբ, բռնակալի կողմից գերեվարված հազարավոր հայերի փոխակերպել
է աղավնու եւ ազատ արձակել:
ԳԱՎԱՌԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵՎ Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԸ
Ս. Աստվածածին եկեղեեցին կառուցվել է 1905 թ.: Հարավային դռան վերնամասում
գտնվող արձանագրությունից իմանում ենք, որ «Նոր-Բայազետ քաղաքի Ս.
Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 1905 թ.: Թեմի Առաջնորդ Խորեն Մուրադբեկյանի
միջնորդությամբ եւ տեղի ժողովրդի օգնությամբ սկսել են 1902 թ.-ին,
ավարտել՝ 1905 թ.»: Այստեղ բարեպաշտ հավատացյալները մոմեր վառեցին
եւ աղոթք առաքեցին առ Երկնային Հայրը՝ հայցելով խաղաղություն Հայաստան
աշխարհին:
Հաջորդ ուխտատեղին 1848 թ. կառուցված Ս. Կարապետ եկեղեցին էր, որը
վերակառուցվել է 2012-ին եւ վերաօծվել ձեռամբ Տ. Գարեգին Բ Ամենայն
Հայոց Կաթողիկոսի: Ի դեպ՝ Ս. Կարապետ եկեղեցում ժամանակին Սուրբ
եւ անմահ Պատարագ է մատուցել Խրիմյան Հայրիկը:
ՆՈՐԱՏՈՒՍԻ ԽԱՉՔԱՐԵՐԸ
Մասնակիցները եղան Նորատուսի գերեզմանատանը, որ իրենից ներկայացնում
է խաչքարերի թանգարան բաց երկնքի տակ: 4-5-րդ դարերում խաչքարը կանգնեցվել
է ռազմական հաղթանակներն ու պատմական կարեւոր դեպքերը հավերժացնելու
համար կամ, որպես ճարտարապետական զարդ, դրանք ագուցվել են եկեղեցիների
որմերին: Նորատուսի խաչքարերից հայտնի են «Ս. Սարգիս»-ը, «Ցասման
խաչ»-ը եւ էլի ուրիշ շատերը: Սյուժետային եւ սրբապատկերային տարրեր
են պարունակում «Ամենափրկիչ», «Դեիսուս» կամ «Բարեխոսություն», «Համբարձում»,
«Ծնունդ» եւ այլ անվանում ստացած խաչքարեր:
ՍԵՎԱՆԱՎԱՆՔ
Այս ուխտագնացությունը մասնակիցները եզրափակեցին՝ այցելելով, Սեւանի
թերակղզում գտնվող, Ս. Առաքելոց կամ Ս. Կարապետ եւ Ս. Աստվածածին
եկեղեցիներ: Այստեղ նրանք վառեցին իրենց հավատի մոմերը, աղոթք առաքեցին
առ Ամենաբարի Աստված:
Վանքը հիմնադրել է Ս. Գրիգոր Լուսավորիչը՝ 305 թ.: Կղզին բերդապարսպով
ամրացված է եղել դեռեւս բրոնզե դարում: Ս. Աստվածածին եկեղեցին կառուցված
է 9-րդ դարում: Թվում է. թե, Լուսավորչի կանթեղի նման, այն կախված
է երկնքից: Ունի եռաբսիդ հորինվածք: Գավթի սյուները պսակվել են փայտե
քանդակազարդ խոյակներով, որոնք այժմ պահվում են Հայաստանի պատմության
թանգարանում եւ Էրմիտաժում: Այստեղ եւս ուխտավորները միասնաբար եւ
առանձին - առանձին աղոթք հղեցին առ Աստված՝ հայցելով Տիրոջ ողորմածությունը:
Այնուհետեւ, տունդարձից առաջ, ուխտավորները մեկտեղվեցին սիրո (ագապե)
ճաշի սեղանի շուրջ: Հավելենք նաեւ, որ Ս. Աստվածածին եկեղեցում է
գտնվում «Սեւանի Աստվածամայր» հրաշագործ սրբապատկերը: Ժամանակն իր
կնիքն է թողել այս սրբապատկերի վրա: Գույները խամրել են, ծածկվել
կեղտի շերտով, մգացել: Կտավի ներկաշերտը ճաքճքել է, բայց զարմանալիորեն
այս վնասվածքները ոչ միայն չեն խանգարում պատկերն ընկալել, այլեւ
տպավորիչ են դարձնուն այն: Թվում է, թե Մանուկ Հիսուսի հայացքն ասում
է. «Ես եմ բարի հովիվը, բարի հովիվն իր կյանքն է տալիս ոչխարների
համար» (Հովհ. Ժ 11): Հիրավի, սա մի եզակի վկայություն է՝ Հայ Առաքելական
Եկեղեցուն պատկանող հրաշագործ սրբապատկերի մասին: Եկեղեցու բակում
գտնվում են Սեւանի վանքի «Ամենափրկիչ» խաչքարերը՝ մամռակալած, բայց
շատ զորավոր:
ԱԼՎԱՐԴ ԿԱՂԶՎԱՆՑՅԱՆ
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐԸ՝ ԱՐԱՄ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ
>>>
|
|
