| «Ի
ՎԵՐԱՅ ՎԷՄԻ ՀԱՒԱՏՈՅ ՇԻՆԵՑԵՐ ԶՔՈ ՍՈՒՐԲ ԶԵԿԵՂԵՑԻ.
ԶՍԱ ՊԱՀԵԱ Ի ԽԱՂԱՂՈՒԹԵԱՆ»
ԳՅՈՒՏ ԽԱՉԻ
«Որ կանգնեցեր զխաչ քո ի
մէջ երկրի. եւ սովաւ զսերովբէափակ դուռն դրախտին՝
բացեր նախաստեղծին. կենսագործելով ի ճաշակմանէ մահաբեր պտղոյն»:
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
 ուրբ
Խաչին նվիրված տոները ոչ միայն հիշատակություններն են պատմական դեպքերի,
այլ նաեւ քրիստոնեական կյանքի բարոյական թելադրանքներ են: Ընթանալ
խաչի փրկության ճանապարհով՝ նշանակում է առաջնորդվել Ավետարանի խոսքով,
հանձնառու լինել զոհողությունների՝ հանուն քրիստոնեական սկզբունքների,
պատվիրանների, որոնք ի զորու են մաքրել մարդու հոգին, հոգեւոր ծնունդ
տալ նրան եւ վերափոխել հասարակական կյանքը, քանզի բխում են Աստծո՝
մարդու հանդեպ սիրուց եւ մարդկանց թելադրում միմյանց հանդեպ սեր:
Քրիստոսի համբարձումից հետո Նրա խաչափայտը գտնվում էր լքված ու մոռացված
վիճակում: Եկեղեցական ավանդությունը պատմում է, որ քրիստոնյաներին
հալածող հրեաները Տիրոջ գերեզմանը ծածկում են հողով ու գերեզմանի
մեջ թողնում այն խաչերը, որոնց վրա մահացել էին Հիսուս Քրիստոս եւ
իր կողակից ավազակները: Վերջիններս նույնիսկ գերեզմանի դիմաց կանգնեցնում
են Աֆրոդիտեի արձանը, որպեսզի խաչից բխող կենսատու զորությունը վերագրվի
նրան: Սակայն, որոշ ժամանակ անց, Հռոմի Կլավդիոս կայսեր կինը՝ Պատրոնիկեն,
լինելով քրիստոնյա, ուխտի է գնում Երուսաղեմ, ուր հանդիպում է այդ
ժամանակվա Երուսաղեմի առաջին եպիսկոպոս Հակոբոս Տյառնեղբայր Առաքյալին:
Կայսրուհին փափագում է տեսնել Քրիստոսի գերեզմանը, խաչափայտն ու
Գողգոթան, սակայն Հակոբոս Առաքյալից տեղեկանում է, որ հրեաներն այն
ոչ միայն ծածկել են հողով, այլեւ հսկում ու արգելում են մոտենալ:
Պատրոնիկե կայսրուհու միջամտությամբ խաչերը հանում են հողի տակից
եւ որոշելու համար, թե որն է Քրիստոսինը, դրանց են մոտեցնում մահացած
մի աղջկա: Վերջինս փրկչական խաչի հպումից կենդանանում է: Հակոբոս
Տյառնեղբայրը, բոլորին ի տես եւ ի մխիթարություն, խաչը բարձրացնում
է Երուսաղեմի տաճարում:
Պատրոնիկե կայսրուհու խնդրանքով Տյառնեղբայրը նրան է նվիրում խաչից
մի մաս, որը կայսրուհին տանում է Հռոմ: Նվիրական խաչափայտի անգին
այս մասունքը հետագայում անցնում է նրա ազգականուհի Հռիփսիմեին,
ով էլ իր հետ բերում է Հայաստան: Դրանից հետո հրեաները, սպանելով
Հակոբոսին, կրկին խլում են խաչափայտն ու ամփոփում Գողգոթայում: Խաչի
գտնվելու վայրը մնում է անհայտ մինչեւ խաչի բուն գյուտը:
313 թ. Միլանի հրովարտակով քրիստոնյաներին արտոնվում է ազատ դավանել
իրենց կրոնը, իսկ Երուսաղեմը դառնում է ուխտավայր, ուր աշխարհի տարբեր
ծագերից սրբազան վայրը տեսնելու են գնում մեծաթիվ ուխտավորներ: 327
թ. ուխտի է գնում նաեւ Կոստանդիանոս կայսեր մայրը՝ սրբուհի Հեղինեն:
Բարեպաշտ թագուհին Երուսաղեմում ձեռնամուխ է լինում Փրկչի խաչը փնտրելուն:
Աստվածային նախախնամությամբ Գողգոթայում գտնվում են երեք խաչեր՝
թաղված աղբի մեջ: Երուսաղեմի Մակարիոս եպիսկոպոսը նշան է խնդրում
Աստծուց եւ շուտով պարզ է դառնում, թե որն է տերունական խաչը: Մի
մեռած պատանու վրա հաջորդաբար դնում են խաչերը, բայց պատանին հարություն
է առնում այն ժամանակ, երբ նրան են հպում Քրիստոսի կենսատու խաչափայտը:
Այդ հրաշքը տեսնելով՝ հրեա բնագետը եւս դառնում է քրիստոնյա, լծվում
անդուլ քարոզչության՝ հասնելով եպիսկոպոսության աստիճանի: Բնագետ
հրեան Կյուրեղ եպիսկոպոս Երուսաղեմացին էր:
Ճշմարիտ այս գյուտի՝ խաչափայտը բարձրացնելու հիշատակը տոնախմբում
են Քրիստոնյա բոլոր Եկեղեցիները: Խաչի նշանը, որով պարծենում էր
Պողոս Առաքյալը, բովանդակ քրիստոնյա աշխարհում դառնում է հարգանքի
ու պաշտամունքի առարկա եւ համարվում քրիստոնյաների խորհրդանիշ: Ի
դեպ, հույներն այն նույնացրել են Խաչվերացի հետ եւ տոնում են սեպտեմբերի
14-ին, իսկ կաթոլիկները՝ մայիսի 3-ին: Հայաստանյայց Եկեղեցին գյուտի
փառավորման գաղափարը նույնացրել է Խաչվերացի հետ, սակայն Գյուտ Խաչը
տոնախմբում է հոկտեմբերի 26-ի մոտակա կիրակի օրը կամ Խաչվերացից
վեց շաբաթ հետո: Գյուտ Խաչի շարականն է «Հրաշակերտ եւ զօրեղ փայտ
խաչի Քո Քրիստոս», ուր պատմվում է խաչի գյուտը:
Հոկտեմբերի 24-ին վերստին համահունչ ղողանջեցին հայոց աղոթատների
զանգերը՝ ի լուր ամենքի ավետելով, Խաչի Գյուտի տոնի ուրախ առիթով,
մատուցվելիք Սուրբ եւ անմահ Պատարագի սկիզբը: Սուրբ Պատարագ մատուցվեց
նաեւ Գյումրու Ս. Աստվածածին, Ս. Նշան, Ս. Հակոբ, Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ
եւ Ս. Հռիփսիմե եկեղեցիներում:
ԱԼՎԱՐԴ ԿԱՂԶՎԱՆՑՅԱՆ
>>>
|
|
