| «ՄԵՆԱԿ
ԻՐԵՆ ԲՆՈՐՈՇ ԽՆԴԱԼՈՒ ՀՈՏԻ ՄԵՋ ԿԿԼՈՐԱՆԱՆ
ԻՐ ՊՈԼՈԶ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ»
ՍՈՑԻԱԼ-ԿՐԹԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆՈՒՄ
ԿԱՅԱՑԱՎ «ՄԱՅԼԻՑ ՄԱՅԼԱ» ԳՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՆԴԵՍԸ
 յանքը
գյումրեցի արձակագիր Լիլիթին Արցախ տարավ յոթը տարի առաջ: Շուշիի
թատրոնի կողմից աշխատանքի առաջարկն ստանալուն պես վայրկյան անգամ
չէր կորցրել, տեղափոխվել էր հայոց բերդաքաղաք: Հենց Շուշիում ապրած
տարիներին էլ գրեց հայրենի քաղաքի՝ Գյումրու մասին:
 Լիլիթն
Արցախ գնաց սեփական կամքով ու սրտի թելադրանքով: Պատերազամը, սակայն,
նրան կրկին Գյումրի ուղեկցեց: Շուշին այսօր հայերի վերահսկողության
ներքո չէ, սակայն այնտեղ ծնված «Մայլից մայլա» գիրքը Լիլիթը կարողացավ
դնել ընթեցողի սեղանին:
«Լեննագանի հոտն ուրիշ է: Ամեն մայլա մտնելով՝ կզգաս, թե ըդտեղ ինչ
արհեստավոր կապրի: Լեննագանիս հոտն էլ հիշողություն ունի. շերտ-շերտ
իրար վրա շարված՝ մեզի կպատմե, թե ինչ է ապրել քաղաքը. թոզի, մանած
բրդի, ցեխ ու չամուռի, մատղաշ ծառի ճյուղի, թազա թխած հացի, նոր
պոկած խոտի, լվացած ասֆալտի ու մենակ իրան բնորոշ խնդալու հոտի մեջ
կկլորնան իրա պոլոզ պատմությունները»: Սա «Մայլից մայլա» գրքից մի
փոքրիկ հատված է:
Լիլիթ Մկրտչյանը Գյումրու մասին այս պատմվածքների ժողովածուն գրեց
ու ավարտեց Շուշիում, շնորհանդեսն էլ էր այնտեղ կայանալու: Պատերազմը,
սակայն, այլ ուղով տարավ Լիլիթին էլ, նրա ստեղծագործական միտքն էլ,
գիրքն էլ:
«Մայլից մայլա» գրքի շնորհանդեսը կայացավ Գյումրիում՝ Շիրակի թեմի
սոցիալ-կրթական կենտրոնում: Լիլիթը կենտրոնի համար անծանոթ մեկը
չէր: Դեռ 2014-ին էր այստեղ հյուրընկալվել Շուշիի պետական տիկնիկային
թատրոնի հետ. «Երեք խոզուկներ»-ն էին ներկայացնում:
Երկրորդ այցը եղավ 44-օրյա պատերազմից հետո: Շուշիում կորցնելով
տունն ու աշխատանքը՝ Լիլիթը վերադարձել էր Գյումրի եւ քայլերն ուղղել
իրեն ծանոթ հաստատություններ:
 «Լիլիթը
մեզ մոտ դասընթացի էր մասնակցում, եւ շատ պատահական իմացա, որ գիրքն
արդեն ավարտուն տեսքի է ու պետք է Շուշիում շնորհանդեսը կայացած
լիներ: Առաջարկեցի, որ հենց սոցիալ-կրթական կենտրոնում կազմակերպենք
իր համար այդ կարեւոր միջոցառումը: Համաձայնեց: Նաեւ մի խորհրդանշական
ակնարկ եմ ուզում անել: Մեր կենտրոնի շենքը Գյումրու նախկին բաղնիքի
շենքն է: Լիլիթն իր գրքում այս բաղնիքի մասին եւս պատմում է: Դա
էլ էր մի առիթ, որ շնորհանդեսն այստեղ անեինք ու հյուրեր ընդունեինք»,-
ասաց Շիրակի թեմի սոցիալ-կրթական կենտրոնի կառավարիչ Կարինե Գյադուկյանը:
«Գիրքը ներառում է երկու հատված՝ «Մայլից մայլա» եւ «10.950 օր երկրաշարժ»:
Մեր պատմությունն է, մեր ապրածն է: Ոչ մի չափազանցություն չկա: Բայց
շատերը զուտ հումորն են հասկանում, ցավը չեն նկատում: Երեւի պիտի
ապրած, անցած լիեն, որ հասկանանե»- նկատում է Լիլիթը:
Գյումրվա բարբառով գրված պատմությունները շատերն ամբողջովին չեն
ընկալում, իմաստ կա, որ չեն կարողանում հասկանալ, Գյումրու հանգն
ու երանգը որսալ: Բայց Լիբանանում լավ են հասկանում Լիլիթի լեզուն:
Այս մասին վկայում է շնորհանդեսին ներկա Լիբանանի պետական կոնսերվատորիայի
դասախոս, Շուշիի պատվավոր քաղաքացի, Արցախի Հանրապետության արվեստի
վաստակավոր գործիչ Զաքար Քեշիշյանը:
«Լիլիթին ծանոթ եմ իբրեւ շուշեցի դարձած գյումրեցու, Գյումրիի դեսպանը
Շուշիում»,- կարճ իր եւ Լիլիթի ծանոթությունն է ձեւակերպում: Ապա
շարունակում է. «Նրա առաջին գրքի շնորհանդեսը մենք կազմակերպել ենք
Լիբանանում, եւ ուրախ եմ, որ երկրորդին ներկա եղա: Բարձր եմ գնահատում
նրա՝ կոլորիտով լի հուշագրությունները, մանավանդ որ գրված է գյումրվա
բարբառով: Այս բարբառը շատ մոտ է արեւմտահայերենին: Թերեւս դա իր
դրական ազդակն ունեցավ, որ մտավորականները կարողանան քիչ թե շատ
ընկալել:
Սփյուռքը ընկալեց, ժաշքից տեսարան կար, դրանից հետո բաղնիքի մասին
է պատմվում կամ պատից կախված տեր բաբայի նկարի: Այն բոլոր սփյուռքահայերը,
ովքեր այդ օրերին հետեւել են ե՛ւ արցախյան շարժմանը, ե՛ւ Գյումրիի
վիճակին, պիտի հոգու կանչով կարողանան ճախրել եւ ընկալել»,- ասում
է Զաքարը:
Գիրքը ձեւավորել է Աշոտ Հակոբյանը: Ասում է՝ պարքտի պես բան էր,
երկրաշարժը տեսնել, ապրելուց հետո ցանկացել է ինքն էլ իր լուման
ունենալ: «Եթե էդ ամեն ինչի միջով չանցած մեկն ուզենար անել, չէր
ստացվի»,-վստահ է Աշոտը:
Շնորհանդեսին ներկա արվեստագետները եւս գիրքն արժեքավոր են համարում՝
Գյումրու կենսագրության մի մասնիկը:
ՍԱՄՍՈՆ ՄԱՏԻՆՅԱՆ
>>>
|
|
