| «ԱՆՅԱՂԹԵԼԻ
ՆՇԱՆ ԱՆՊԱՐՏԵԼԻ ԶՕՐՈՒԹԵԱՆՆ
ԸՆԴՈՒՆԱՐԱՆ, ՈՎ ՍՈՒՐԲ ՔԱՌԱԹԵՒ…»
ԽԱՉԻ ԳՅՈՒՏԻ ՏՈՆԸ ՇԻՐԱԿԻ ԹԵՄՈՒՄ
«Եւ զօրութեամբ խաչի Քո Քրիստոս հիմնեցուցեր
զկաթողիկէ եկեղեցի՝ բնակարան Սուրբ Երրորդութեանդ, լուսաւորելով
զհեթանոսս ի սմա կրկնակի ծննդեամբ»:
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
 րիստոսի
համբարձումից հետո նրա խաչափայտը գտնվում էր լքված ու մոռացված վիճակում:
Եկեղեցական ավանդությունը պատմում է, որ քրիստոնյաներին հալածող
հրեաները Տիրոջ գերեզմանը ծածկում են հողով ու գերեզմանի մեջ թողնում
այն խաչերը, որոնց վրա մահացել էին Հիսուս Քրիստոս եւ իր կողակից
ավազակները: Վերջիններս նույնիսկ գերեզմանի դիմաց կանգնեցնում են
Աֆրոդիտեի արձանը, որպեսզի խաչից բխող կենսատու զորությունը վերագրվի
նրան:
Սակայն որոշ ժամանակ անց Հռոմի Կլավդիոս կայսեր կինը` Պատրոնիկեն,
լինելով քրիստոնյա, ուխտի է գնում Երուսաղեմ, ուր հանդիպում է այդ
ժամանակ Երուսաղեմի առաջին եպիսկոպոս Հակոբոս Տյառնեղբայր Առաքյալին:
Կայսրուհին փափագում է տեսնել Քրիստոսի գերեզմանը, խաչափայտն ու
Գողգոթան, սակայն Հակոբոս Առաքյալից տեղեկանում է, որ հրեաները ոչ
միայն այն ծածկել են հողով, այլեւ հսկում ու արգելում են մոտենալ:
Պատրոնիկե կայսրուհու միջամտությամբ խաչերը հանում են հողի տակից
եւ, որոշելու համար, թե որն է Քրիստոսինը, դրանց են մոտեցնում մահացած
մի աղջկա: Վերջինս փրկչական խաչի հպումից կենդանանում է: Հակոբոս
Տյառնեղբայրը, բոլորին ի տես եւ ի մխիթարություն, Խաչը բարձրացնում
է Երուսաղեմի տաճարում:
Պատրոնիկե կայսրուհու խնդրանքով Տյառնեղբայրը նրան է նվիրում Խաչից
մի մաս, որը կայսրուհին տանում է Հռոմ: Նվիրական Խաչափայտի անգին
այս մասունքը հետագայում անցնում է նրա ազգականուհի Հռիփսիմեին,
ով էլ իր հետ բերում է Հայաստան:
Դրանից հետո հրեաները, սպանելով Հակոբոսին, կրկին խլում են խաչափայտն
ու ամփոփում Գողգոթայում: Խաչի գտնվելու վայրը մնում է անհայտ՝ մինչ
խաչի բուն գյուտը:
313 թ., Միլանի հրովարտակով, քրիստոնյաներին արտոնվում է ազատ դավանել
իրենց կրոնը, իսկ Երուսաղեմը դառնում է ուխտավայր, ուր աշխարհի տարբեր
ծագերից սրբազան վայրը տեսնելու են գնում մեծաթիվ ուխտավորներ: 327
թվականին ուխտի է գնում նաեւ Կոնստանդիանոս կայսեր մայրը՝ Սրբուհի
Հեղինեն: Բարեպաշտ թագուհին Երուսաղեմում ձեռնամուխ է լինում Փրկչի
Խաչը փնտրելուն: Աստվածային նախախնամությամբ Գողգոթայում գտնվում
են երեք խաչեր՝ թաղված աղբի մեջ: Երուսաղեմի Մակարիոս եպիսկոպոսը
նշան է խնդրում Աստծուց, եւ շուտով պարզ է դառնում, թե որն է տերունական
խաչը: Մի մեռած պատանու վրա հաջորդաբար դնում են խաչերը, բայց պատանին
հարություն է առնում այն ժամանակ, երբ նրան են հպում Քրիստոսի կենսատու
Խաչափայտը: Այդ հրաշքը տեսնելով՝ հրեա բնագետը եւս դառնում է քրիստոնյա,
նվիրվում անդուլ քարոզչության՝ հասնելով եպիսկոպոսության աստիճանի:
Բնագետ հրեան Կյուրեղ եպիսկոպոս Երուսաղեմացին էր:
Ճշմարիտ այս գյուտի՝ Խաչափայտը բարձրացնելու հիշատակը տոնախմբում
են Քրիստոնյա բոլոր Եկեղեցիները: Խաչի նշանը, որով պարծենում էր
Պողոս Առաքյալը, բովանդակ քրիստոնյա աշխարհում դառնում է հարգանքի
ու պաշտամունքի առարկա եւ համարվում քրիստոնյաների խորհրդանիշ:
Ի դեպ՝ հույներն այն նույնացրել են Խաչվերացի հետ եւ տոնում են սեպտեմբերի
14-ին, իսկ կաթոլիկները՝ մայիսի 3-ին: Հայաստանյայց Եկեղեցին գյուտի
փառավորման գաղափարը նույնացրել է Խաչվերացի հետ, սակայն Գյուտ Խաչը
տոնախմբում է հոկտեմբերի 26-ի մոտակա կիրակի օրը կամ Խաչվերացից
վեց շաբաթ հետո: Գյուտ Խաչի շարականն է «Հրաշակերտ եւ զօրեղ փայտ
Խաչի քո Քրիստոս», ուր պատմվում է Խաչի գյուտը:
Հոկտեմբերի 27-ին վերստին համահունչ ղողանջեցին հայոց աղոթատների
զանգերը՝ ի լուր ամենքի ավետելով, Խաչի գյուտի տոնի ուրախ առիթով,
մատուցվելիք Սուրբ եւ անմահ Պատարագի սկիզբը: Սուրբ Պատարագ մատուցվեց
նաեւ Գյումրու Ս. Աստվածածին, Ս. Նշան, Ս. Հակոբ, Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ
եւ Ս. Հռիփսիմե եկեղեցիներում:
ԱԼՎԱՐԴ ԿԱՂԶՎԱՆՑՅԱՆ
>>>
|
|
