| «ԸՆԴ
ԱՄԵՆԱՅՆ ԵՐԿԻՐ ԵԼ, ԲԱՐԲԱՌ ՆՈՑԱ,
ՄԻՆՉԵՒ Ի ԾԱԳՍ ԱՇԽԱՐՀԻ ԵՆ ԽՕՍՔ ՆՈՑԱ»
ՏՈՆ ՍՈՒՐԲ ԱՎԵՏԱՐԱՆԻՉՆԵՐԻ
«Եւ կերպարանք երեսաց նոցա՝ կերպարանք
մարդոյ եւ կերպարանք առիւծու յաջմէ չորեցունց, եւ կերպարանք եզին
եւ կերպարանք արծուոյ ի ձախմէ չորեցունց»:
ԵԶԵԿԻԷԼ Ա 10
 աչելության
ու Հարության միջոցով Հիսուս Քրիստոսի հաղթանակը չարի եւ մեղքի դեմ,
ինչպես նաեւ Աստծու թագավորության հաստատումն այն բարի լուրն էր,
որ քարոզում էին Քրիստոսի աշակերտները: Այդ պատճառով Քրիստոսի վարդապետությունը
եւ առաքյալների քարոզությունն անվանվեց Ավետարան:
Ավետարանիչները Հիսուսի մասին եկեղեցական ավանդության հավաքողներն
ու արձանագրողներն են: Աստված, կամենալով Իր սուրբ կամքը հայտնել
մարդկությանը, ընտրեց առաքյալներին, որոնք դարձան Նրա Հայտնության
վկաները, խոսքերի քարոզիչները: Ավետարանիչներն են Մատթեոսը, Մարկոսը,
Ղուկասն ու Հովհաննեսը: Ըստ իրենց Ավետարանների բովանդակության ու
ուղղվածության՝ նրանք եկեղեցական նկարչության մեջ երբեմն պատկերվում
են խորհրդանիշներով՝ Եզեկիել մարգարեի տեսիլքում նկարագրված քառակերպ
կենդանիների պատկերներով:
Մատթեոսի խորհրդանիշը մարդն է, որովհետեւ նա Ավետարանի սկզբում հիշատակում
է Քրիստոսի ազգաբանությունը եւ ցույց տալիս մարդեղացած Տիրոջ ազգակցական
կապն Աբրահամ Նահապետի ու Դավիթ թագավորի հետ: Մարկոսինը համարվում
է առյուծը, որովհետեւ իր Ավետարանի սկզբում նա առյուծի համարձակությամբ
հայտարարում է Հիսուս Քրիստոսի աստվածության մասին, Ղուկասինը ցուլն
է, որովհետեւ նրա Ավետարանն սկսում է Զաքարիայի քահանայագործության
պատմությամբ, իսկ Հովհաննեսինը՝ արծիվը, քանզի իր ավետարանի սկզբում
նա, ասես արծվի պես, բարձրանում է երկնային ոլորտներն ու ներկայացնում
Հիսուսի Աստվածությունը:
ՄԱՏԹԵՈՍ ԱՎԵՏԱՐԱՆԻՉ
Մատթեոսը Գալիլիայի Կափառնա քաղաքում ապրող մի մաքսավոր էր՝ Ղեւի
անունով, որին նաեւ Մատթեոս էին կոչում: Նրա Ավետարանը հանդիսանում
է Հին ու Նոր Կտակարաններն իրար կապող կամուրջ: Հիսուսի տասներկու
առաքյալներից է եւ, նախքան Քրիստոսին հետեւելը, մաքսավոր էր: Տիրոջ
համբարձվելուց հետո գնաց քարոզելու Պաղեստինում: Մատթեոս Ավետարանչի
մահվան մասին ստույգ տեղեկություններ չկան: Ոմանք ասում են նահատակվել
է Եթովպիայում, ոմանք էլ՝ Պարթեւաստանում:
ՄԱՐԿՈՍ ԱՎԵՏԱՐԱՆԻՉ
Բառնաբասի եղբոր որդին էր, բնիկ երուսաղեմցի: Համաձայն մի հին ավանդության՝
Մարկոսը եղել է Ալեքսանդրիայի առաջին եպիսկոպոսը: Նա աշակերտել է
Պետրոսին եւ Պողոսի հետ, քարոզել Անտիոքում, Կիպրոսում, Ալեքսանդրիայում:
Պետրոս Առաքյալի հորդորով հենց Ալեքսանդրիայում էլ գրել է իր Ավետարանը:
ՂՈՒԿԱՍ ԱՎԵՏԱՐԱՆԻՉ
Ծագումով հույն էր, Սիրիայի Անտիոք քաղաքից, ժամանակի ուսյալ ու
զարգացած այրերից մեկը: Մասնագիտությամբ բժիշկ էր, պատմաբան ու նկարիչ:
Ըստ ավանդության վրձնել է Տիրամոր պատկերը: Եղել է Պետրոս Առաքյալի
աշակերտը, ում նահատակությունից հետո քարոզել է Իտալիայում, Գաղղիայում,
Դաղմատիայում, Մակեդոնիայում, ուր եւ նահատակվել է: Նրա գրչին է
պատկանում նաեւ «Գործք առաքելոց»-ը:
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԱՎԵՏԱՐԱՆԻՉ
Հին եկեղեցական ավանդությունը Հովհաննեսի Ավետարանը կոչում է «ոգեկան»,
իսկ մյուս երեքը մարմնական այն պատճառով, որ չորրորդ Ավետարանն ավելի
բարձր է ու ոգեկան, քանզի Հիսուսի կյանքից վերցված դեպքերի շարադրությունը
չէ, այլ Քրիստոսին հավատացող Եկեղեցու ապրումի արտահայտությունն
ու հավատքի վկայությունը: Գիտենք, որ նա Քրիստոսի ամենասիրելի աշակերտն
էր: Նաեւ բարեկամական կապ են ունեցել: Ըստ ավանդության՝ չորրորդ
Ավետարանը գրվել է Եփեսոսում, Ա դարի վերջին: Իրինեոսն ասում է.
«Ապա Հովհաննեսը՝ Տիրոջ աշակերտը, այն որ նրա կուրծքն ընկավ, գրեց
ավետարանը Ասիայի Եփեսոսում գտնված ժամանակ» (Եվս. Ե 4): Կղեմեոս
Ալեքսանդրացին գրում է. «Հովհաննեսը տեսնելով, որ մարմնական բաները
շարադրված են արդեն մյուս ավետարաններում, գրեց վերջում ոգեկան ավետարանը»
(Եվս. Զ 14-7): Եկեղեցական ավանդությունն ասում է, որ մահից հետո
Հովհաննես Առաքյալը նաեւ մարմնով վերափոխվեց երկինք՝ Սուրբ Աստվածածնի
նման: Հավելենք նաեւ, որ Հովհաննու Հայտնության գիրքը հայերենի է
թարգմանվել ԺԲ դարում, Ներսես Լամբրոնացու կողմից եւ աստիճանաբար
ընդգրկվել Աստվածաշունչ Մատյանների թարգմանություններում: Եկեղեցական
արարողակարգի ընթացքում սակայն Հայտնությունից ոչ մի ընթերցում չի
կատարվում:
18 հոկտեմբերի: Սրբոց Ավետարանչացն Մատթեոսի, Մարկոսի, Ղուկասու
եւ Հովհաննու: Սուրբ Աստվածածին մայր եկեղեցում Սուրբ եւ անմահ Պատարագ
մատուցեց Տ. Տաթեւ քհն. Մարուքյանը: Սրբազան արարողակարգի ընթացքում՝
«Հայր մեր»-ից առաջ, հավուր պատշաճի քարոզ խոսեց պատարագիչ Տեր Հայրը:
ԱԼՎԱՐԴ ԿԱՂԶՎԱՆՑՅԱՆ
>>>
|
|
