| ՆՈՐ
ՈՒԽՏԱԳՆԱՑՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ
ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՍՐԲԱՎԱՅՐԵՐ
 յն,
որ դարեր ի վեր Եկեղեցու դերակատարումը հայապահպանության հարցում
բացառիկ է եղել, վկայում է հայոց բազմադարյա պատմությունը: Մեր երկիրը,
բիբլիական Արարատին թիկնած, Հայաստանն է, ուր, Աստծո կամքով, հայը
կերտել է աղոթատներ՝ ակնածելով Նոր Ուխտի Քահանայապետի՝ Աստվածորդու
պատգամների հավիտենականությունից: Ավանդել է իր կերտվածքները դարերին
եւ պատգամել գալիք սերունդներին՝ նախանձախնդրությամբ ու երկյուղով
ոտնակոխել յուրաքանչյուր ուխտատեղի:
 Հուլիսի
16-ին առաջնորդանիստ Ս. Աստվածածին եւ Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիների
մի խումբ ուխտավորներ, Զարիկ Իգիթյանի եւ Ժաննա Խաչատրյանի նախաձեռնությամբ,
հոգիներում անթեղած ուխտի սուրբ խորհուրդը, ճանապարհ ընկան դեպի
Գուգարած թեմի սրբավայրեր:
ԴՍԵՂ. ՍՈՒՐԲ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ
Առաջին հանգրվանը Դսեղի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչն էր: Եկեղեցին կառուցվել
է 5-7-րդ դարերում, վերակառուցվել 1900 թվականին, իսկ 1999-ին վերակառուցվել
է ամբողջովին եւ վերաօծվել՝ ձեռամբ Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի:
Ուխտավորներս այստեղ մեր խնկաբույր աղոթքը բարձրացրինք առ Աստված,
որպեսզի անսասան պահի Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին եւ Հայոց աշխարհը:
ՔՈԲԱՅՐ
Դեբեդի գեղատեսիլ կիրճից բարձրանալով՝ ուխտավորները հմայված կանգ
առան աղոթատան առջեւ, որ, նստած ժայռի պռնկին, արթուն աչքով հսկում
է չորս դին արդեն 900 տարի… Հսկա ապառաժից կախված այս եկեղեցու չորս
կողմը քարանձավներ են կամ «քոբ»-եր, որի պատճառով էլ գուցե կնքվել
է նրա անունը: Շուրջը դարավոր ընկուզենիներ են, այգիներ…պատկերն
անչափ գեղեցիկ է: Ալավերդուց ոչ հեռու է գտնվում Քոբայրը՝ Թումանյան
ավանի մոտ: Կառուցվել է 12-13-րդ դարերում՝ Բագրատունիներից Կյուրիկե
թագավորի եւ Զաքարյանների իշխանական տոհմի կողմից: Վերջիններիս մի
մասը քաղկեդոնիկ էին եւ իրենց տնօրինած որոշ վանքերում հաստատում
էին քաղկեդոնական միաբանություններ:
Ժայռի եզրին կառուցված եկեղեցին Մարիամաշենն է: Կառուցվել է 1171
թ., Կյուրիկե Բ թագավորի դուստր Մարիամի կողմից: Հանդիսացել է միջնադարի
կարեւոր հայ գրչօջախներից եւ մշակութային կենտրոններից մեկը, որի
հետ է կապված 12-րդ դարի նշանավոր մատենագիր Դավիթ Քոբայրեցու գործունեությունը:
13-րդ դարասկզբներին դարձել է քաղկեդոնական: Հարուստ ճարտարապետական
համալիր է եղել Քոբայրը երեք եկեղեցիով, զանգակատուն-տապանատնով,
սեղանատուն-մատուռներով, խաչքարերով եւ վանքը շրջապատող պարսպով:
Այն հայտնի վանքերից է՝ հարուստ որմնանկարներով, որոնք, չնայած կիսավեր
պատերին, այսօր էլ տեղ-տեղ պահպանել են իրենց թարմությունը: Խաչքարերից
մեկի վրա զարմանքով նկատեցինք պատկերված կնոջ ուրվագծեր՝ ձեռքը կրծքին,
երկար փեշերով, գոգնոցով: Ո՞ւմ գերեզմանաքարն էր… Ասում են վանքում
սարկավագուհիներ էլ են եղել: Ցավոք օրըստօրե վտանգվում է Քոբայրը
եւ այսօր էլ օգնության է կանչում: 900 տարի ի վեր կռիվ տալով բնության
տարերքի ու մարդկանց անտարբերության դեմ՝ այն փնտրում է աստվածավախ
սրտեր ու հոգատար ձեռքեր:
Այստեղ ուխտավորները վառեցին իրենց մոմերը, խնկարկեցին, գոհաբանական
աղոթք առաքեցին առ Աստված:
ՀԱՂՊԱՏ ԵՎ ՍԱՆԱՀԻՆ
Քոբայրից ուխտավորներն ուղեւորվեցին դեպի Հաղպատավանք: Հայաստան
աշխարհի երբեմնի նշանավոր հոգեւոր-մշակութային կենտրոնն ուխտավորներին
ընդունեց գրկաբաց: Ամենահին եկեղեցին Ս. Նշանն է՝ կառուցված 911
թ., Խոսրովանույշ թագուհու կողմից: Ուխտավորները Հաղպատավանքի սուրբ
կամարների տակ աղոթք առաքեցին առ Աստված եւ վառեցին իրենց հավատքի
մոմերը:
Սանահինը միջնադարյան Հայաստանի խոշոր համալիրներից է, Կյուրիկյանների
վարչական կենտրոնն ու տոհմական դամբարանը, Կյուրիկյան թագավորության
եկեղեցական թեմի առաջնորդ եպիսկոպոսների աթոռանիստը: Վանական համալիրի
Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցում եւս ուխտավորները փառաբանական աղոթք առաքեցին
առ Ամենագութ Բարձրյալը: Համաձայն մեզ ավանդված պատմության՝ վանքը
հիմնել է Աշոտ Ա Ողորմած արքան՝ 966 թվականին:
ԱԽԹԱԼԱՅԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵԿԵՂԵՑԻՆ
Ախթալայի վանքի գլխավոր՝ Ս. Աստվածածին եկեղեցին 5-րդ դարի կառույց
է: Այն ժամանակին հայերից վերցնելով՝ Իվանե ամիրասպասալարը՝ Զաքարեի
եղբայրը, վերաձեւել է եւ դարձրել վրացադավան: Սա կատարել է այն պատճառով,
որ Իվանեի զորքում ծառայող հայերը, ովքեր դարձել էին վրացադավան,
աղոթելու տեղ ունենան: Ս. Աստվածածին եկեղեցին իր հրաշալի կերտվածքով,
մանրաքանդակ ու նրբահյուս բարավորներով ու դեկորատիվ զարդաքանդակներով
հիացմունք է պատճառում: Անկախ միջամտություններից՝ վանքն այնուամենայնիվ
պահպանել է իր բուն հայկականությունը, ճարտարապետական ոճն ու ձեւը:
Մայր եկեղեցու աջակողմյան խորանում պահպանված է ոմն Մեսրոպ քահանայի
տապանաքարը՝ փորագրված երկաթագիր հին հայերենով:
Ուխտավորներն այստեղ զմայլվեցին վանական համալիրի ճարտարապետական
լուծումներով, որմնանկարներով եւ իրենց աղոթքներն ու շարականները
հնչեցրին առ Աստված:
Ս. ՆԱՐԵԿԱՑԻ ԵԿԵՂԵՑԻՆ
Ուխտավորների վերջին հանգրվանը Ալավերդու հոյակերտ Ս. Նարեկացի եկեղեցին
էր: Այստեղ այցելուները վառեցին իրենց հավատքի մոմերը, աղոթեցին,
երգեցին հոգեպարար շարականներ՝ հայցելով մեծ Սրբի բարեխոսությունն
իր իսկ բառերը հեգելով. «Մարիր քաղցրութեամբ առ ուխտացեալս մեղաւք,
քաւեա ի պարտեաց ամենակատար բաւականութիւն…»:
Ուշ երեկոյան ուխտավորները, զորացած հոգով, բռնեցին տունդարձի ճանապարհը:
ԱԼՎԱՐԴ ԿԱՂԶՎԱՆՑՅԱՆ
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐԸ՝ ՀԵՂԻՆԵ ԱՎԱԳՅԱՆԻ
>>>
|
|
