| «ԱՆԿԱՐԵԼԻՆ
ԵՂԱՒ ԿԱՐԵԼԻ, ԱՆԵՐԵՒԱԿԱՅԵԼԻՆ
ՄԱՐՄԻՆ ԶԳԵՑԱՒ, ՅԻՍՈՒՍ ՅԱՐԵԱՒ»
ԱՎԱԳ ՇԱԲԱԹԸ ՇԻՐԱԿԻ ԹԵՄՈՒՄ
 իսուս
Քրիստոսի հրաշափառ Հարությանը նախորդող շաբաթը կոչվում է Ավագ շաբաթ,
քանզի այն մեզ ավանդում է մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի
ամենակարեւոր շրջանը՝ վերջին յոթն օրերի ուսուցումները, չարչարանքները,
մահը եւ հարությունը: Այս շաբաթվա յուրաքանչյուր օր եւս կրում է
«ավագ» անվանումը եւ ունի իր այլաբանական խորհուրդը: Ավագ շաբաթն
սկսվում է Ծաղկազարդով՝ Հիսուս Քրիստոսի Երուսաղեմ մուտքով:
29 ՄԱՐՏԻ. ԱՎԱԳ ԵՐԿՈՒՇԱԲԹԻ
ԱՆՊՏՈՒՂ ԹԶԵՆՈՒ ՉՈՐԱՑՈՒՄ
 վիրված
է աշխարհի՝ երկնքի ու երկրի արարչագործությանը: Այս օրը մտաբերում
ենք Հիսուսի անեծքով չորացած անպտուղ թզենին եւ Երուսաղեմի Տաճարի
մաքրագործումը: Քաղցած Հիսուս, ճանապարհին մի թզենի տեսնելով, մոտենում
է եւ, տերեւներից բացի ոչինչ չգտնելով, թզենուն ասում է. «Այսուհետեւ
քեզնից հավիտյան պտուղ թող չլինի» (Մատթ. ԻԱ 19): Նույն պահին թզենին
չորանում է: Հիսուս անիծելով տերեւներով զարդարված, բայց անպտուղ
թզենուն` փարիսեցիներին էր ակնարկում, ովքեր արտաքին բարեպաշտությամբ
էին զարդարված, սակայն չունեին այդ բարեպաշտության հոգեւոր պտուղը`
բարի գործերն ու ողորմածությունը: Պտուղն այլաբանորեն խորհրդանշում
է մարդկային բարի գործերն ու առաքինությունները, որոնցից զուրկ մարդը
կպատժվի այս թզենու օրինակով:
Երուսաղեմի Տաճարի մաքրագործումը կատարվեց ի խնդիր հավատի մաքրության:
Հիսուս մտավ տաճար եւ, շրջելով աղավնեվաճառների ու լումայափոխների
սեղանները, դուրս հանեց նրանց, ովքեր տաճարի մեջ առեւտուր էին անում:
Եվ ասաց. «Գրված է. «Իմ տունն աղոթքի տուն պիտի կոչվի, իսկ դուք
ավազակների որջ եք այն դարձրել» (Ես. ԾԶ 7): Իր այս արարքով Տերը
մեզ ուսուցանում է սրբությունների հանդեպ պատշաճ վերաբերմունք ցուցաբերել:
30 ՄԱՐՏԻ. ԱՎԱԳ ԵՐԵՔՇԱԲԹԻ
ՏԱՍԸ ԿՈՒՅՍԵՐԻ ԱՌԱԿԸ
Ավագ երեքշաբթին մի ներքին ընդհանրությամբ կապված է նախորդ օրվա
հետ. ակնարկում է, որ մեր առաքինի գործերի պտուղներով հոգեպես պետք
է պատրաստ լինենք Քրիստոսի երկրորդ գալստյանը, այլապես կչորանանք
թզենու պես եւ երկնքի արքայությունից դուրս կմնանք հինգ հիմար կույսերի
նման:
Ավագ երեքշաբթի, երեկոյան ժամերգության ընթացքում, եկեղեցու ատյան
են դուրս գալիս տասը մանուկներ` խորհրդանշելով տասը կույսերին՝ իրենց
ձեռքին պահելով հինգ վառվող եւ հինգ հանգած մոմեր: Վառվող մոմը խորհրդանշում
է հավատքի լույսը, Աստծո պատվիրաններն աչքի առաջ ունենալը եւ գործելը`
ըստ այս խոսքի. «Քո խոսքերը ճրագ են իմ ոտքերի համար» (Սաղմ. ՃԺԸ
105): Օրվա ավետարանական պատգամն է. «Արթուն կացեք, որովհետեւ չգիտեք
Տիրոջ գալստյան եւ ձեր բարի կամ չար գործերի քննության ո՛չ օրը,
եւ ո՛չ էլ ժամը» (Մատթ. ԻԵ 13):
31 ՄԱՐՏԻ. ԱՎԱԳ ՉՈՐԵՔՇԱԲԹԻ ՕԾՈՒՄ ԵՎ ՄԱՏՆՈՒԹՅՈՒՆ
Այսօր հիշատակում ենք այն մեղավոր կնոջը, ով թանկագին յուղով օծեց
Քրիստոսի գլուխը, որ խորհրդանշում էր Նրա մոտալուտ մահը: «Երբ Հիսուս
եկավ Բեթանիա՝ բորոտ Սիմոնի տուն, նրան մոտեցավ մի կին, որ մի շիշ
թանկարժեք յուղ ուներ, եւ թափեց այն Նրա գլխին, մինչ Նա սեղան էր
նստել» (Մատթ. ԻԶ 6-7): Առաքյալները մեղադրեցին այդ կնոջը` յուղը
վատնելու համար. «Կարելի էր մեծ գնով վաճառել այդ եւ տալ աղքատներին»:
Հիսուս նրանց ասաց. «Ինչո՞ւ եք նեղություն տալիս այդ կնոջը. նա իմ
հանդեպ մի բարի գործ կատարեց. աղքատներին ամեն ժամ ձեզ հետ ունեք,
բայց ինձ միշտ ձեզ հետ չեք ունենա: Իմ մարմնի վրա այդ յուղը թափելով`
նա իմ թաղվելը կանխանշեց» (Մատթ. ԻԶ 6-12): Օծման այդ դեպքին հաջորդեց
Հուդայի՝ Հիսուսին մատնելու վճիռը. «Այն ժամանակ տասներկուսից մեկը՝
Հուդա Իսկարիովտացի կոչվածը, գնաց քահանայապետերի մոտ եւ ասաց. «Ի՞նչ
կտաք ինձ, եթե Հիսուսին ձեզ հանձնեմ»: Նրանք երեսուն արծաթ դահեկան
տվեցին նրան» (Մատթ. ԻԶ 14-15):
1 ԱՊՐԻԼԻ. ԱՎԱԳ ՀԻՆԳՇԱԲԹԻ
ՎԵՐՋԻՆ ԸՆԹՐԻՔ, ՈՏՆԼՎԱ
 Այդ
օրը մատուցվում է Ս. Պատարագ՝ ի հիշատակ Վերջին ընթրիքի ժամանակ
Հաղորդության խորհրդի հաստատման, երբ Հիսուս Քրիստոս վերնատանը վերցրեց
հացը, օրհնեց, կտրեց եւ տվեց տասներու աշակերտներին ու ասաց. «Առե՛ք,
կերե՛ք, այս է իմ մարմինը»: Ապա բաժակը վերցնելով՝ գոհություն հայտնեց,
տվեց նրանց ու ասաց. «Խմեցե՛ք դրանից բոլորդ, որովհետեւ այդ է նոր
ուխտի իմ արյունը, որ թափվում է շատերի համար» (Մատթ. ԻԶ 17-30):
Առավոտյան ժամերգությունից հետո Ս. Աստվածածին, Ս. Հակոբ, Ս. Նշան,
Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիներում, ի հիշատակ Վերջին ընթրիքի եւ
Ս. Հաղորդության խորհրդի հաստատման, մատուցվեց Ս. Պատարագ՝ հավուր
պատշաճի եւ ամենայն հանդիսավորությամբ: Ս. Յոթվերքում օրվա պատարագիչն
էր Տ. Ավետիք աբղ. Սողոմոնյանը: Հընթացս սրբազան արարողակարգի՝ «Հայր
մեր»-ից առաջ, Շիրակի թեմի Առաջնորդ Տ. Միքայել արքեպս. Աջապահյանն
ընթերցեց Ս. Բարսեղ Կեսարացու թուղթը Ս. Հաղորդության խորհրդի մասին
եւ հանգամանալից մեկնեց այն: Ս. Հաղորդություն ստացան մեծաթիվ հավատացյալներ:
ԿԱՐԳ ՈՏՆԼՎԱՅԻ
Նույն օրը՝ երեկոյան ժամերգության ընթացքում, հանդիսապետությամբ
Առաջնորդ Սրբազանի, կատարվեց Ոտնլվայի կարգը: Հընթացս արարողության՝
սուրբգրային ընթերցվածներից հետո, Սրբազան Հայրն օրհնեց Խորանի վրա
դրված ջուրն ու յուղը եւ ապա, հոգեպարար շարականների երգեցողության
ներքո, Աստվածորդու օրինակով ծնկի գալով, լվաց եւ օծեց տասներկու
անձանց ոտքերը: Վերջում ներկաներին բաժանվեց օրհնված յուղը:
Ոտնլվայի հիասքանչ արարողության ծիսակարգի ու աղոթքների հեղինակ
է համարվում Ընդհանրական Եկեղեցու տիեզերալույս վարդապետներից Սուրբ
Եփրեմ Խուրի Ասորին: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գրիգոր Բ Վկայասերը
ԺԱ դարում այդ կարգը թարգմանել է հայերեն եւ ներմուծել Հայ Առաքելական
Եկեղեցու ծիսակարգ: Հետագայում կարգը հարստացել է նաեւ զուտ հայկական
շարականներով ու աղոթքներով, որոնցից են «Սիրտ իմ սասանի» եւ «Ուր
ես, մայր իմ» գեղեցկահյուս մեղեդիներն ու Հովհաննես Պլուզ վարդապետի
«Սիրո մասին» խորիմաստ խրատը:
ԿԱՐԳ ԽԱՎԱՐՄԱՆ
Ավագ հինգշաբթի երեկոյան՝ գիշերային ժամերգության ընթացքում, կատարվում
է Խավարման կարգը, որը վերբերվում է Ավագ ուրբաթին: Խորանի վրա վառվում
են տասներկու հավասարաչափ մոմեր եւ մեկ հատ մեծը՝ Տիրոջը խորհրդանշողը,
դրանց միջեւ: «Խավարման» ընթացքում ավետարաններից ընթերցվում են
յոթը հատվածներ, որոնք բովանդակում են Հիսուսի` Գեթսեմանիի պարտեզում
աղոթելը, Հուդայից մատնվելը, Հիսուսի՝ ամբոխի ձեռքը հանձնվելը, Աննայի
եւ Կայիափայի առաջ տարվելը, ապտակվելը, անարգվելը եւ Պետրոսի երեք
անգամ ուրանալն ու զղջալը: Ավետարանական ընթերցումներն ընդմիջվում
են սաղմոսների ընթերցանությամբ եւ Սուրբ Ներսես Շնորհալու հեղինակած
շարականներով: Ամեն ավետարանական ընթերցումից հետո հանգցնում են
տասներկու մոմերից երկուսը` յուրաքանչյուր կողմից մեկական, վերջում
մնում է միայն մեջտեղի մեծ մոմը: Եվս մի շարականից հետո հանգցնում
են եկեղեցու բոլոր լույսերը, եւ երգվում է «Փառք ի բարձունս»-ը,
որն առաջին անգամ ասել են հովիվները. «Փա՜ռք Աստծուն՝ բարձունքներում,
երկրի վրա՝ խաղաղություն, եւ հաճություն՝ մարդկանց մեջ» (Ղուկ. Բ
14): Այս երգի վերջին խոսքերից հետո՝ «Ծագեա»-ի ժամանակ, դարձյալ
վառում են լույսերը: Մոմերը հանգցնելը խորհրդանշում է աշակերտների
թողնելն ու փախչելը, իսկ մեջտեղի մոմը խորհրդանշում է Քրիստոսին,
որ մնացել էր միայնակ:
2 ԱՊՐԻԼԻ. ԱՎԱԳ ՈՒՐԲԱԹ
ԿԱՐԳ ԽԱՉԵԼՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԹԱՂՄԱՆ
Խաչելության արարողությունը, որ սովորաբար կատարվում է կեսօրին,
հիշատակում է Տիրոջ չարչարանքը, Խաչելությունը եւ մահը: Այն Ս. Յոթվերքում
կատարվեց ժամը 10:00-ին՝ մեծաթիվ հավատացյալների ներկայությամբ:
 Ավագ
ուրբաթ, Խաչն ուսին, Տերը բարձրանում է Գողգոթա: Աշակերտները կողքին
չէին, միայն Հովհաննեսն էր եւ Աստվածամայրը: Հիսուս յոթն անգամ խոսեց
Խաչի վրա եւ ամենակարեւոր խոսքը, որ արտաբերեց, հետեւյալն էր. «Հայր,
ների՛ր դրանց, որովհետեւ չգիտեն, թե ինչ են անում»: Սա գերմարդկային
հատկություն է, եւ քրիստոնյա հայրերն այն համարում են Քրիստոսի ողջ
վարդապետության պսակը:
Երեկոյան՝ ժամը 17:00-ին, Տ. Ավետիք աբղ. Սողոմոնյանի հանդիսապետությամբ,
կատարվեց թաղման կարգ, որի ընթացքում Քրիստոսի խորհրդանշական գերեզմանը
հանդիսավոր թափորով պտտեցվեց մայր եկեղեցու շուրջը:
3 ԱՊՐԻԼԻ. ԱՎԱԳ ՇԱԲԱԹ
ԴԺՈԽՔԻ ԱՎԵՐՈՒՄ ՃՐԱԳԱԼՈՒՅՑԻ Ս. ՊԱՏԱՐԱԳ
Ավագ շաբաթ օրը նվիրված է Հիսուսի թաղմանը եւ գերեզմանի կնքմանը:
Քրիստոս, Հովսեփ Արեմաթացու ձեռքով, իջեցվում է խաչափայտից, փաթաթվում
պատանքով ու դրվում վիմափոր գերեզմանի մեջ: Վերջինիս մուտքը փակում
են մեծ քարով: Քանի որ, ըստ հրեական օրենքի, հանգստի ժամանակ էր,
աշակերտները հեռանում են գերեզմանից այն հույսով, որ հաջորդ օրը
կվերադառնան, կխնկարկեն եւ կօծեն Հիսուսի մարմինը: Քրիստոս գերեզման
դրվելով՝ իջնում է դժոխք եւ ավերում այն՝ փրկություն շնորհելով արդարների
հոգիներին:
Ավագ շաբաթ օրը, երեկոյան, հանդիսապետությամբ Տ. Միքայել արքեպս.
Աջապահյանի, Ս. Յոթվերք մայր եկեղեցում մատուցվեց Ճրագալույցի Ս.
Պատարագ: Օրվա պատարագիչն էր Տ. Ավետիք աբղ. Սողոմոնյանը: Մինչ Ս.
Պատարագը՝ կատարվեց Ճաշու երրորդ ժամերգությունը, ընթերցվեցին սուրբգրային
հատվածներ, որից հետո ընթերցվեցին Դանիել մարգարեի թղթերը: Երեք
ընթերցողները խորհրդանշում էին բոցավառ հնոց նետված երեք երիտասարդներին:
Սա նաեւ խորհրդանշում է Հիսուսի երեքօրյա թաղումը, որ սակայն չապականվեց:
Գագաթնակետը Քրիստոսի հաղթանակն է մահվան դեմ՝ հարությամբ: Հավարտ
ժամը 22:00-ին սկսված Ճրագալույցի խթման Ս. Պատարագի, կատարվեց Ս.
Հարության նախատոնակ: Գիշերվա խորհրդավոր լռութան մեջ հաղթականորեն
հնչեց «Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց» ավետիսը:
ԱԼՎԱՐԴ ԿԱՂԶՎԱՆՑՅԱՆ
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐԸ՝ ԳԵՎՈՐԳ ՂԱԶԱՐՅԱՆԻ :
>>>
|
|
